Oczywistą sprawą dla każdej przeciętnej osoby jest fakt, że rodzice dziecka zobowiązani są do alimentacji na rzecz swoich dzieci.
Pierwszeństwo w alimentowaniu należy bezwzględnie przypisać rodzicom, a dopiero następnie dalszym krewnym.
To bowiem rodzice w pierwszej kolejności winni zaspokoić potrzeby dzieci i dopiero w przypadku ustalenia, że nie mogą sprostać temu obowiązkowi wchodziłaby subsydiarna odpowiedzialność dalszych krewnych np. dziadków. (Wyrok SO w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 8 lipca 2013 r. II Ca 421/13)
Inną sprawa jest w jakim zakresie i w jakiej formie, ale to nie temat na dzisiejszy wpis.
Pytanie co, jeżeli rodzice bądź jeden z nich nie wywiązuje się z obowiązku alimentacyjnego?
Wówczas rzeczywiście uprawniony do alimentacji (czyli najczęściej wnuk) zwrócić się może o wykonane tego obowiązku do zobowiązanych w dalszej kolejności (czyli najczęściej dziadków).
Obowiązek ten powstaje jednak dopiero po spełnieniu pewnych warunków:
- Nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności
Obowiązek alimentacyjny osoby w dalszej kolejności powstaje, gdy nie ma osób zobowiązanych w bliższej kolejności (albo w ogóle ich nie było, albo były, ale zmarły), SN z 2.9.1983 r., III CZP 39/83
- Osoba zobowiązana w bliższej kolejności nie jest w stanie uczynić zadość swojemu obowiązkowi
Jeżeli osoby zobowiązane w bliższej kolejności do alimentacji istnieją i posiadają możliwość zadośćuczynienia obowiązkowi alimentacyjnemu, lecz uzyskanie od nich środków utrzymania jest niemożliwe, ponieważ są np. nieznane z miejsca pobytu, uzyskanie alimentów jest związane z nadmiernymi trudnościami (np. zamieszkują za granicą) lub też zapewnienie uprawnionemu środków utrzymania wiąże się z trudnościami wymagającymi znacznego upływu czasu.
Ponadto obowiązek alimentacyjny osoby w dalszej kolejności zobowiązanej powstaje, gdy osoba w bliższej kolejności zobowiązana nie jest w stanie uczynić zadość obowiązkowi alimentacyjnemu bądź dlatego, że sama nie po siada odpowiednich środków utrzymania, bądź dlatego, że dysponuje środkami tak niewielkimi, iż, wykonanie przez nią wiążące go obowiązku alimentacyjnego byłoby połączone z niemożnością zaspokojenia własnych najskromniejszych potrzeb, natomiast możliwości zarobkowe i majątkowe osób zobowiązanych w dalszej kolejności są o wiele większe, tak że mogą one dostarczać środków utrzymania uprawnionemu.
W takiej sytuacji osoba, na której ciąży obowiązek alimentacyjny w pierwszej kolejności, jest od niego zwolniona, a obowiązek dostarczenia środków utrzymania uprawnionemu spada wówczas w całości na osoby zobowiązane w dalszej kolejności. (SN z 2.9.1983 r., III CZP 39/83)
- Gdy uzyskanie od osoby zobowiązanej w bliższej kolejności na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.
Jak należy rozumieć taką sytuację?
Wyjaśnił to Sąd Najwyższy w uchwale z 6.3.1975 r. (III CZP 3/75), gdzie uznał:
- uzyskanie alimentów od osoby zobowiązanej w pierwszej kolejności jest niemożliwe, gdy osoba ta nie znana jest z miejsca pobytu, a poszukiwanie jej okazało się bezskuteczne lub gdy żyje wprawdzie zamożnie, ale dzięki dochodom uzyskiwanym z trudnych do ustalenia źródeł, a egzekucji z tych dochodów nie da się przeprowadzić;
- uzyskanie alimentów od osoby zobowiązanej w bliższej kolejności napotyka nieprzezwyciężone trudności, np. osoba ta nie ma w Polsce majątku, a mieszka za granicą w państwie, w którym wyroki polskich sądów nie są wykonywane;
- uzyskanie alimentów od takiej osoby byłoby co prawda możliwe, ale realizacja roszczeń uprawnionego mogłaby nastąpić dopiero po upływie znacznego czasu, np. zobowiązany utrzymuje się z nie ustalonych prac dorywczych, a zaspokojenie roszczeń uprawnionego mogłoby nastąpić dopiero po przeprowadzeniu egzekucji z nieruchomości.
Na koniec, pamiętać należy, że obowiązek alimentacyjny dziadków nie polega na przerzuceniu na nich niespełnionego obowiązku alimentacyjnego ojca dzieci, mogą oni bowiem być zobowiązana jedynie do takich świadczeń na jakie pozwalają im możliwości majątkowe, przy uwzględnieniu również ich usprawiedliwionych potrzeb. (III CRN 205/76 – wyrok SN)
