Nieuzasadniona odmowa zgody na rozwód
Jak już Wam pewnie wiadomo z poprzedniego mojego wpisu odmowa wyrażenia zgody na rozwód jest uprawnieniem małżonka nie ponoszącego winy za rozkład pożycia i z zasady prowadzi do niemożności orzeczenia rozwodu.
Zasada, która wynika wprost z art. 56 § 3 KRO stanowi, że rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód.
Odmowa wyrażenia zgody na rozwód przez małżonka niewinnego rozkładu pożycia (art. 56 § 3 zdanie ostatnie KRO) korzysta z domniemania zgodności z zasadami współżycia społecznego.
Domniemanie to może być obalone przez udowodnienie konkretnych okoliczności świadczących o tym, że jest inaczej, tzn. że odmowa zgody była by niezgodna z zasadami współżycia społecznego.(II CKN 956/99 – wyrok SN)
Pamiętać jednak trzeba, że odmowa nie może być narzędziem zemsty lub szykany. (V KCN 129/00 – wyrok SN)
Takie zachowanie oceniane będzie jako niezgodne z zasadami współżycia społecznego i oceniane powinno być jako nieuzasadniona odmowa zgody na rozwód.
Aby lepiej zobrazować sytuację, które mogą być uznane za nieuzasadnioną odmowę zgody na rozwód, poniżej przytoczę kilka orzeczeń sądów zapadłych w podobnych sprawach.
Pominięcie odmowy zgody na rozwód z powodu sprzeczności z zasadami współżycia społecznego może nastąpić wówczas, gdy w danych okolicznościach nie ma podstaw do przyjęcia, że orzeczenie rozwodu może wywołać niepożądane skutki społeczne. (IV CKN 1192/00 – wyrok SN)
Ocena skuteczności odmowy zgody na rozwód (art. 56 § 3 KRO) powinna być dokonywana przede wszystkim w kontekście przyczyn rozkładu oraz z uwzględnieniem okoliczności i zdarzeń, jakie powstały w czasie braku pożycia małżonków, a więc np. związków pozamałżeńskich oraz dzieci w nich urodzonych, jak też społecznej celowości legalizacji tych związków. (III CKN 1032/99 – wyrok SN)
Przy żądaniu rozwodu przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia należy oceniać, czy odmowa drugiego małżonka wyrażenia zgody na rozwód nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego w sytuacji gdy rozwód ma na celu wyeliminowanie szkody jaką z punktu widzenia społecznego jest utrzymywanie formalnych więzów małżeńskich, gdy małżeństwo faktycznie nie istnieje i nie ma szans dalszego jego funkcjonowania.
Przy ocenie tych okoliczności istotne znaczenia ma upływ czasu od chwili ustania pożycia małżonków. (I ACa 11/99 – wyrok SA)
Odmowa pozwanej zgody na rozwód, spowodowana nie pozytywnym uczuciem, a przekonaniem, że rozwód byłby niezasłużoną nagrodą dla powoda, jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. (II CKN 606/98 – wyrok SN)
Pominięcie odmowy zgody na rozwód, jako sprzecznej z zasadami współżycia społecznego może nastąpić wówczas, gdy w danych okolicznościach nie ma podstaw do przyjęcia, że orzeczenie rozwodu może wywoływać niepożądane skutki społeczne.
Ocena czy sprzeciwienie się orzeczeniu rozwodu nie stanowi nadużycia prawa do udzielenia zgody na rozwód powinna mieć za podstawę, poza przyczynami rozkładu pożycia, także okoliczności odnoszące się do sytuacji i warunków życiowych, powstałych w wyniku rozkładu pożycia, zarówno małżonka niewinnego jak i wnoszącego o rozwiązanie małżeństwa, który rozkład zawinił.
Dopiero bowiem w ich kontekście możliwe będzie stwierdzenie, czy utrzymywanie jedynie formalnie istniejącego związku małżeńskiego, przy braku szans na reaktywowanie pożycia między małżonkami, nie narusza powszechnie akceptowanych zasad słusznego postępowania, wywodzących się z reguł moralności publicznej i czy nie szkodzi interesom zasługującym z ich punktu widzenia na ochronę. (I CKN 871/00 – wyrok SN)
Odmowa wyrażenia zgody na rozwód w istocie wyraża jedynie niechęć dla zalegalizowania związku faktycznie funkcjonującego bez jednoczesnego legitymowania się racjonalnymi względami z uwagi na własny interes, co nie powinno spotykać się z aprobatą.
W każdym jednak razie, gdy wzgląd na poczucie krzywdy małżonka niewinnego i jego sytuację życiową nakazuje dokonywać w kategoriach moralnych ocen negatywnych, to w równym stopniu należy, przy rozważaniu odmowy wyrażenia zgody na rozwód, uwzględnić powstałą sytuację z punktu widzenia szkody społecznej, jaką wywołuje utrzymywanie związków małżeńskich formalnych nie mających szans na faktyczne funkcjonowanie przy jednoczesnym istnieniu związków pozamałżeńskich zasługujących na legalizację. (III CKN 545/00 – wyrok SN)