Wiele się mówi i równie wiele czyta na temat prawa do kontaktów rodziców ze swoimi dziećmi.
Zapomina się przy tym jednak często o innych członkach rodziny, którzy byli równie mocno zżyci z dzieckiem.
Są to najczęściej dziadkowie.
Dziadkowie to nierzadko osoby, które były bardzo mocno zaangażowane w wychowanie dziecka. Czasami był to ich własny wybór i inicjatywa, a czasami konieczność pomocy zapracowanym rodzicom.
Czy dziadkowie mają prawo do sądowego ustalenia kontaktu z wnukami?
Proszę sobie wyobrazić, że jeszcze do niedawna w polskim ustawodawstwie prawo wprost takiej możliwości nie przewidywało.
Na szczęście od 2008 r. do kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wprowadzono przepis art. 1136, który stanowi:
„Przepisy niniejszego oddziału (Oddział 3. Kontakty z dzieckiem.) stosuje się odpowiednio do kontaktów rodzeństwa, dziadków, powinowatych w linii prostej, a także innych osób, jeżeli sprawowały one przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem.”
Jak wynika z przytoczonego przepisu polski ustawodawca poszedł dalej i ustalił prawo do kontaktu z dzieckiem nie tylko dziadkom, ale również:
- rodzeństwu,
- powinowatym w linii prostej oraz
- innym osobom, które sprawowały przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem.
To, że przed 2008 r. w polskim ustawodawstwie prawo do kontaktów dziadków z wnukami nie było wyraźnie określone, nie oznacza, że polskie sądy takiego prawa nie orzekały.
Robiły to powołując się przy tym na Uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 1988 r. III CZP 42/88, która zapadła w odpowiedzi zagadnienie prawne skierowane przez Sąd Wojewódzki w Koninie, a brzmiało:
“Czy w świetle przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przysługuje dziadkom roszczenie względem rodziców o ustalenie kontaktów dziadków z wnukami?”
Sąd Najwyższy podjął następującą uchwałę:
„Dziadkowie mogą żądać uregulowania osobistych kontaktów z wnukami, jeżeli leży to w interesie dzieci.”
Powyższa uchwała stanowiła podstawę do orzekania kontaktów dziadków z wnukami, aż do wprowadzenia tego prawa bezpośrednio do ustawy w 2008 r.
Obecnie poza ustawową regulacją kontaktu dziadków z wnukami podstawę stanowiącą o tym prawie można odnaleźć również w szerokim orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Dla przykładu posłużę się jednym z wyroków.
Wyrok ETPC z 5.3.2019 r., Bogonosovy v. Rosja (skarga Nr 38201/16):
“Pomiędzy dziadkami a wnukami może istnieć “życie rodzinne” w rozumieniu art. 8 Konwencji, jeżeli powstały pomiędzy nimi wystarczająco bliskie więzi rodzinne.
Mimo iż wspólne zamieszkiwanie nie jest warunkiem niezbędnym, gdyż bliskie więzi utworzone wskutek częstych kontaktów także wystarczą, związki pomiędzy dzieckiem a dziadkami, z którymi dziecko mieszkało, zazwyczaj będą wchodzić w zakres stosowania tej kategorii.
Relacja pomiędzy dziadkami a wnukami ma inny charakter i natężenie niż relacja pomiędzy rodzicem a dzieckiem, a tym samym ze swej istoty najczęściej wymaga mniejszego zakresu ochrony.
Tym samym prawo do poszanowania życia rodzinnego dziadków w odniesieniu do wnuków zasadniczo obejmuje prawo do utrzymywania zwykłej więzi pomiędzy dziadkami a dziećmi w drodze wzajemnych kontaktów, nawet, mimo że kontakty mają zazwyczaj miejsce za zgodą osoby sprawującej władzę rodzicielską.”
