Kwestia podziału majątku po rozwodzie bywa skomplikowana, zwłaszcza gdy w grę wchodzą zobowiązania finansowe zaciągnięte w trakcie trwania małżeństwa. Jednym z najczęściej pojawiających się problemów jest kredyt hipoteczny – zobowiązanie długoterminowe, często opiewające na setki tysięcy złotych, związane z nabyciem wspólnej nieruchomości. W praktyce sądowej niejednokrotnie pojawiają się pytania: co dzieje się z kredytem po rozwodzie? Czy podlega on podziałowi na równi z majątkiem? Kto spłaca kredyt, jeśli nieruchomość przypada tylko jednej ze stron?
Czym jest wspólność majątkowa małżeńska
Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, z chwilą zawarcia małżeństwa pomiędzy małżonkami powstaje ustrój wspólności majątkowej, o ile nie zawarto intercyzy. Obejmuje on wszystkie przedmioty majątkowe nabyte przez małżonków w trakcie trwania małżeństwa, w tym wynagrodzenia, oszczędności, nieruchomości i ruchomości, a także prawa majątkowe i zobowiązania, które zostały zaciągnięte dla dobra wspólnego.
Kredyt hipoteczny, zaciągnięty przez małżonków wspólnie na zakup nieruchomości, zwykle wchodzi w zakres majątku wspólnego – a dokładniej rzecz biorąc, nieruchomość staje się częścią majątku wspólnego, natomiast sam kredyt pozostaje wspólnym zobowiązaniem obu stron, jeżeli został zawarty za zgodą obojga małżonków.
Kredyt hipoteczny jako zobowiązanie wspólne
Jeżeli kredyt został zaciągnięty w trakcie małżeństwa, za zgodą obojga małżonków, bank traktuje ich jako współdłużników solidarnych. Oznacza to, że bank może domagać się spłaty całej kwoty od jednego z małżonków, niezależnie od ustaleń między nimi. Dopiero wewnętrzne rozliczenia pomiędzy byłymi małżonkami, dokonane w ramach postępowania o podział majątku lub osobnego postępowania regresowego, mogą ustalić, kto i w jakiej części powinien ponosić ciężar spłaty.
Ważne jest zatem rozróżnienie dwóch poziomów odpowiedzialności:
- odpowiedzialności wobec banku, która pozostaje solidarna,
- wewnętrznych rozliczeń między małżonkami po ustaniu wspólności majątkowej.
Podział majątku a kredyt hipoteczny
W postępowaniu o podział majątku sąd dzieli wyłącznie aktywa, a nie pasywa. Oznacza to, że sąd nie dzieli zobowiązania, jakim jest kredyt hipoteczny. Nieruchomość obciążona hipoteką może zostać przyznana jednemu z byłych małżonków, ale sąd nie może nakazać, aby tylko ta osoba była odpowiedzialna za dalszą spłatę kredytu wobec banku.
W praktyce często stosowane jest rozwiązanie, w którym jedna ze stron przejmuje nieruchomość i zobowiązuje się – w ramach porozumienia – do dalszej samodzielnej spłaty kredytu. Takie ustalenie może być zapisane w ugodzie sądowej lub orzeczeniu sądu, ale nie wiąże banku. Jeśli ta osoba przestanie spłacać kredyt, bank może nadal żądać zapłaty od drugiego małżonka.
Z tego względu bardzo często po rozwodzie jedna ze stron próbuje wystąpić do banku z wnioskiem o przejęcie kredytu wyłącznie przez siebie. Bank jednak musi wyrazić na to zgodę, a ta decyzja zależy głównie od zdolności kredytowej wnioskującego.
Rozliczenia między byłymi małżonkami
Jeśli jedna osoba przejmuje nieruchomość i zobowiązuje się do dalszej spłaty kredytu, to może zostać uwzględnione w rozliczeniu majątku – na przykład poprzez odpowiednie wyrównanie udziałów. Przykładowo: jeśli nieruchomość ma wartość 600 tys. zł, a do spłaty pozostało jeszcze 200 tys. zł kredytu, wartość netto nieruchomości to 400 tys. zł. Gdy jedna strona przejmuje nieruchomość i całe zobowiązanie, sąd może uznać, że wartość jej udziału to 400 tys. zł i orzec spłatę na rzecz drugiej strony w wysokości połowy tej kwoty, czyli 200 tys. zł.
W sytuacjach spornych, w których nie można dojść do porozumienia, możliwe jest także prowadzenie oddzielnego postępowania sądowego o zwrot części spłat rat kredytowych, które jedna ze stron dokonywała po ustaniu wspólności majątkowej.
Czy kredyt hipoteczny można rozdzielić?
Nie ma możliwości, by sąd rodzinny nakazał bankowi rozdzielenie kredytu między byłych małżonków. Taka decyzja może być podjęta wyłącznie przez bank w ramach zmiany warunków umowy kredytowej. Dlatego w praktyce, jeżeli jedna osoba przejmuje nieruchomość i kredyt, najbezpieczniejszym rozwiązaniem jest refinansowanie kredytu na nową umowę, z wyłączeniem byłego małżonka jako współkredytobiorcy.
Jeśli bank się na to nie zgadza – np. z powodu braku zdolności kredytowej jednej osoby – byli małżonkowie nadal solidarnie odpowiadają za kredyt, nawet jeśli nie mają już żadnych wspólnych składników majątku.
Wpływ rozdzielności majątkowej na kredyt
Wprowadzenie rozdzielności majątkowej – przed lub po rozwodzie – nie wpływa automatycznie na zobowiązania kredytowe. Nawet jeśli między małżonkami została ustanowiona rozdzielność, a kredyt zaciągnięto wcześniej wspólnie, oboje pozostają współdłużnikami wobec banku. Rozdzielność może mieć znaczenie jedynie w przyszłych działaniach – np. nowy kredyt zaciągnięty przez jednego z byłych małżonków nie będzie już wchodził do wspólnego zobowiązania.
Kredyt hipoteczny zaciągnięty w trakcie trwania małżeństwa jest zobowiązaniem, które może znacząco komplikować sprawy związane z podziałem majątku po rozwodzie. Choć sąd rodzinny dzieli majątek wspólny, nie ma kompetencji do podziału kredytu. Odpowiedzialność wobec banku pozostaje solidarna, niezależnie od tego, komu przypadnie nieruchomość.
Dlatego w trakcie rozwodu lub podziału majątku warto zadbać nie tylko o rozliczenie wartości nieruchomości, ale również o próbę porozumienia co do dalszego spłacania kredytu i ewentualne zmiany w umowie kredytowej z bankiem.
Jeśli znajdujesz się w podobnej sytuacji i potrzebujesz pomocy w zakresie podziału majątku lub negocjacji z bankiem, ja i moja kancelaria jesteśmy do Twojej dyspozycji.
