Ugoda pozasądowa w sprawach rodzinnych – jak ją sporządzić i kiedy może być korzystna

Sprawy rodzinne – takie jak rozwód, alimenty, kontakty z dzieckiem, władza rodzicielska czy podział majątku – są jednymi z najbardziej emocjonalnych i delikatnych postępowań w sądach cywilnych. Choć wiele osób traktuje drogę sądową jako jedyne rozwiązanie konfliktu, w rzeczywistości coraz częściej wykorzystuje się alternatywne sposoby rozwiązywania sporów. Jednym z nich jest ugoda pozasądowa – narzędzie, które może znacząco skrócić czas trwania sporu, zmniejszyć koszty i przede wszystkim – pozwolić stronom zachować większą kontrolę nad treścią porozumienia.

Czym dokładnie jest ugoda pozasądowa w sprawach rodzinnych, kiedy warto z niej skorzystać, jak ją sporządzić i jakie są jej skutki prawne?

Czym jest ugoda pozasądowa?

Ugoda pozasądowa to porozumienie zawarte między stronami konfliktu, które dotyczy spornych kwestii i ma na celu ich rozwiązanie bez konieczności prowadzenia postępowania sądowego. Może zostać zawarta ustnie, pisemnie lub w formie aktu notarialnego – w zależności od tego, czego dotyczy i jak daleko sięga w skutkach prawnych.

W sprawach rodzinnych ugoda pozasądowa może dotyczyć m.in.:

• ustalenia kontaktów z dzieckiem,
• wysokości alimentów,
• sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej,
• miejsca zamieszkania dziecka,
• podziału majątku wspólnego,
• zasad wychowania dziecka,
• harmonogramu opieki naprzemiennej.

Ugoda pozasądowa może być podstawą do złożenia zgodnego wniosku do sądu o jej zatwierdzenie (np. w sprawach dotyczących dzieci), ale w wielu przypadkach funkcjonuje samodzielnie – jako dowód porozumienia między stronami.

Kiedy ugoda pozasądowa jest możliwa i korzystna?

Ugoda pozasądowa jest możliwa wtedy, gdy obie strony są gotowe do rozmów i ustępstw. Może być zawarta zarówno przed wszczęciem sprawy sądowej, jak i w jej trakcie – jako element mediacji lub samodzielnej inicjatywy stron. Jest to rozwiązanie szczególnie wartościowe w sprawach, gdzie strony będą musiały utrzymywać kontakt po zakończeniu postępowania – np. przy wychowywaniu wspólnych dzieci.

Korzyści ugody pozasądowej:

• szybkość – uniknięcie długiego procesu sądowego,
• niższe koszty – brak opłat sądowych, kosztów pełnomocników, biegłych,
• mniejsze napięcie emocjonalne – rozmowa i porozumienie zamiast konfrontacji,
• elastyczność – możliwość ustalenia rozwiązań dostosowanych do indywidualnych potrzeb,
• utrzymanie relacji – szczególnie ważne, gdy w grę wchodzi dobro dziecka,
• większa kontrola nad treścią porozumienia – strony same decydują o tym, co ustalają, bez narzucenia przez sąd.

Jak sporządzić ugodę pozasądową?

Sporządzenie ugody pozasądowej wymaga przede wszystkim precyzji, jasności sformułowań oraz znajomości podstawowych przepisów prawa. Warto skonsultować jej treść z prawnikiem, aby mieć pewność, że zawiera wszystkie niezbędne elementy i nie pozostawia miejsca na różną interpretację.

Przykładowa struktura ugody:

1. Nagłówek – tytuł dokumentu, np. „Ugoda dotycząca kontaktów z dzieckiem zawarta w dniu … pomiędzy …”.
2. Dane stron – imiona, nazwiska, adresy zamieszkania, nr PESEL.
3. Opis sytuacji – krótki wstęp, co dotyczy sprawa, np. że strony pozostają w separacji, mają wspólne dziecko.
4. Ustalenia stron – konkretne postanowienia, np. zasady kontaktów z dzieckiem, wysokość alimentów, sposób podziału majątku.
5. Postanowienia końcowe – np. potwierdzenie dobrowolności zawarcia ugody, oświadczenie o zrzeczeniu się dalszych roszczeń.
6. Podpisy stron – najlepiej z datą i miejscem zawarcia ugody.

Jeśli ugoda ma dotyczyć spraw majątkowych o dużej wartości (np. nieruchomości), powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. W sprawach dotyczących dzieci warto zadbać, by ugoda została zatwierdzona przez sąd – co nadaje jej moc wykonalności.

Czy ugoda pozasądowa podlega zatwierdzeniu przez sąd?

To zależy od rodzaju sprawy. W przypadku spraw dotyczących dzieci – takich jak miejsce zamieszkania, władza rodzicielska, kontakty – sąd rodzinny musi zatwierdzić ugodę, aby miała moc prawną. W takim przypadku strony składają wspólny wniosek o zatwierdzenie ugody wraz z jej treścią. Sąd bada, czy ustalenia nie naruszają dobra dziecka – jeśli tak, może odmówić zatwierdzenia lub zażądać korekty.

W sprawach majątkowych (np. podział samochodu, rozliczenie pożyczeń, alimenty na byłego małżonka) ugoda pozasądowa nie musi być zatwierdzona przez sąd, o ile strony nie oczekują nadania jej klauzuli wykonalności.

W przypadku chęci zabezpieczenia się przed ewentualnym niewykonywaniem ugody przez drugą stronę, warto zawrzeć ją w ramach postępowania sądowego (np. mediacyjnego) – wtedy sąd może ją zatwierdzić i nadać jej klauzulę wykonalności.

Ugoda w postępowaniu mediacyjnym

Ugoda pozasądowa może zostać zawarta również w trakcie postępowania mediacyjnego – prowadzonego przez mediatora sądowego lub pozasądowego. Mediacja rodzinna jest szczególnie przydatna w sprawach konfliktowych, gdzie potrzebna jest pomoc osoby trzeciej w dojściu do porozumienia.

Jeśli strony zawrą ugodę przed mediatorem, mediator sporządza jej treść, a następnie – za zgodą stron – przesyła ją do sądu celem zatwierdzenia. Po zatwierdzeniu przez sąd, ugoda zyskuje moc ugody sądowej i może być egzekwowana tak samo, jak wyrok sądu.

Kiedy ugoda może nie być korzystna?

Choć ugoda ma wiele zalet, nie zawsze będzie optymalnym rozwiązaniem. Nie zaleca się jej zawierania:

• gdy jedna ze stron działa pod presją,
• gdy istnieje duża nierównowaga sił (np. finansowa, emocjonalna),
• w przypadku przemocy domowej – kontakt i negocjacje mogą być wtórnie traumatyzujące,
• jeśli istnieje realne ryzyko, że druga strona nie dotrzyma warunków ugody i nie chcemy lub nie możemy dochodzić jej wykonania w sądzie.

W takich sytuacjach lepiej postawić na formalne postępowanie sądowe, które zapewni większą ochronę i możliwość egzekucji orzeczeń.

Ugoda pozasądowa w sprawach rodzinnych to rozwiązanie, które – jeśli tylko możliwe – warto rozważyć. Oszczędza czas, pieniądze i nerwy, a często umożliwia utrzymanie względnie poprawnych relacji, co jest szczególnie istotne, gdy w grę wchodzi dobro dziecka. Aby jednak ugoda była skuteczna i bezpieczna, powinna być sporządzona z rozwagą, najlepiej przy wsparciu prawnika lub mediatora.

Jeśli potrzebujesz pomocy w przygotowaniu ugody pozasądowej lub chcesz wiedzieć, czy Twoja sytuacja pozwala na pozasądowe zakończenie sporu – zapraszam do kontaktu. W mojej kancelarii łączę doświadczenie procesowe z praktyką mediacyjną, dzięki czemu mogę zaoferować zarówno wsparcie w negocjacjach, jak i skuteczną ochronę prawną w sądzie, jeśli zajdzie taka potrzeba.