W dobie mobilności, otwartych granic i licznych związków międzynarodowych coraz częściej mamy do czynienia z sytuacją, w której rozwód orzekany jest przez sąd innego państwa, ale wywołuje skutki prawne w Polsce. Dotyczy to zarówno małżeństw mieszanych (z udziałem obywatela polskiego i cudzoziemca), jak i małżeństw Polaków, którzy osiedlili się za granicą.
W takich przypadkach kluczowe staje się pytanie: czy zagraniczny wyrok rozwodowy jest skuteczny w Polsce? Czy trzeba go „zatwierdzić”? Jak wygląda procedura uznania orzeczenia rozwodu wydanego przez sąd w innym kraju?
Rozwód za granicą – co to oznacza w praktyce?
Jeśli jeden lub oboje małżonkowie mieszkają za granicą, mogą złożyć pozew rozwodowy w państwie, w którym posiadają miejsce zwykłego pobytu, lub w państwie obywatelstwa – w zależności od obowiązujących przepisów międzynarodowych i krajowych danego kraju.
Dla przykładu: małżeństwo dwojga Polaków mieszkających od lat w Niemczech może wnieść pozew rozwodowy przed sądem niemieckim.
Po uzyskaniu wyroku rozwodowego za granicą może się jednak okazać, że chcąc dokonać zmian w polskich dokumentach stanu cywilnego (np. wprowadzić zmianę nazwiska po rozwodzie w rejestrze PESEL lub uzyskać nowy odpis aktu małżeństwa z adnotacją o rozwodzie), konieczne będzie uznanie tego wyroku w Polsce.
Czy wyrok rozwodowy wydany za granicą jest ważny w Polsce?
Co do zasady – tak, ale pod warunkiem, że zostanie uznany na gruncie polskiego prawa.
Polska rozróżnia dwie sytuacje:
- Uznawanie orzeczeń rozwodowych wydanych w państwach członkowskich Unii Europejskiej,
- Uznawanie orzeczeń rozwodowych wydanych w państwach spoza UE.
Rozwód w UE – zasada automatyzmu
Jeśli rozwód został orzeczony przez sąd w państwie członkowskim Unii Europejskiej, jego uznanie w Polsce następuje automatycznie – nie trzeba prowadzić odrębnego postępowania przed sądem polskim.
Podstawą prawną jest rozporządzenie Bruksela II bis (nr 2201/2003), a od 1 sierpnia 2022 roku – rozporządzenie Bruksela II ter (nr 2019/1111).
W praktyce oznacza to, że wyrok rozwodowy wydany np. we Włoszech, Francji, Irlandii czy Holandii jest uznawany w Polsce bez konieczności przeprowadzania osobnego postępowania.
Jednak aby móc wpisać taki rozwód do polskiego rejestru stanu cywilnego, należy złożyć odpowiedni wniosek do kierownika USC. Do wniosku dołącza się:
– odpis orzeczenia sądu zagranicznego,
– zaświadczenie o prawomocności wyroku,
– tłumaczenia przysięgłe dokumentów na język polski,
– formularz załącznikowy, jeżeli jest wymagany w przypadku danego państwa.
Rozwód poza UE – konieczność uznania wyroku przez sąd
W przypadku rozwodu orzeczonego przez sąd państwa spoza Unii Europejskiej (np. USA, Ukraina, Kanada, Rosja, Australia), niezbędne jest przeprowadzenie postępowania o uznanie orzeczenia sądu zagranicznego przed polskim sądem okręgowym.
Podstawą prawną jest ustawa – Prawo prywatne międzynarodowe (art. 1145 i nast. kodeksu postępowania cywilnego).
Wniosek o uznanie zagranicznego wyroku rozwodowego składa się do sądu okręgowego właściwego ze względu na ostatnie wspólne miejsce zamieszkania małżonków w Polsce, a jeśli nie mieli takiego miejsca – według miejsca zamieszkania osoby składającej wniosek.
Do wniosku należy dołączyć:
– oryginał lub urzędowy odpis wyroku,
– zaświadczenie o jego prawomocności,
– tłumaczenie przysięgłe na język polski,
– ewentualnie inne dokumenty potwierdzające, że wyrok został wydany zgodnie z prawem danego państwa.
Kiedy sąd może odmówić uznania wyroku rozwodowego?
Choć zasadą jest uznawanie zagranicznych orzeczeń, sąd może odmówić uznania w następujących przypadkach:
– wyrok został wydany z rażącym naruszeniem prawa procesowego,
– jedna ze stron nie miała możliwości obrony swoich praw (np. nie została właściwie zawiadomiona o procesie),
– wyrok jest sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku prawnego w Polsce (tzw. klauzula porządku publicznego),
– w tej samej sprawie toczyło się już postępowanie w Polsce i zapadło inne orzeczenie.
W praktyce przypadki odmowy uznania zdarzają się rzadko, ale warto zadbać o to, by cała dokumentacja była kompletna, rzetelnie przetłumaczona i zgodna z formalnymi wymogami.
Skutki uznania wyroku rozwodowego w Polsce
Po uznaniu zagranicznego wyroku rozwodowego (czy to automatycznie, czy przez sąd), można:
– wpisać adnotację o rozwodzie do polskiego aktu małżeństwa,
– ubiegać się o nowy dowód osobisty z nazwiskiem sprzed ślubu,
– zawrzeć nowy związek małżeński w Polsce,
– uregulować kwestie majątkowe, alimentacyjne lub opieki nad dziećmi w Polsce (jeśli to konieczne).
Uznanie rozwodu w Polsce jest istotne także z punktu widzenia dziedziczenia, podziału majątku czy innych kwestii cywilnych i administracyjnych.
Transgraniczny rozwód – orzeczony przez sąd zagraniczny – może zostać uznany w Polsce, jednak sposób postępowania zależy od tego, w jakim kraju został wydany wyrok.
Jeśli rozwód miał miejsce w państwie członkowskim UE, uznanie następuje automatycznie, choć wymaga dopełnienia formalności w urzędzie stanu cywilnego.
Jeśli rozwód został orzeczony poza UE, niezbędne będzie wszczęcie postępowania sądowego o uznanie wyroku.
Niezależnie od okoliczności, zawsze warto zasięgnąć porady profesjonalnego prawnika, który pomoże skompletować dokumenty, przygotować wniosek i uniknąć błędów formalnych.
Jeśli potrzebujesz pomocy w sprawie uznania wyroku rozwodowego w Polsce – jestem do Twojej dyspozycji. Moja kancelaria wspiera klientów w sprawach rodzinnych o charakterze międzynarodowym, również tych pozornie skomplikowanych. Razem przejdziemy przez ten proces bezpiecznie i skutecznie.
