Podział majątkuRozwód

Rozliczanie nakładów poczynionych z majątku osobistego na majątek wspólny małżonków

„W sytuacji, gdy nakłady pochodzące z majątku wspólnego zostały poczynione na budowę domu na gruncie wchodzącym w skład majątku odrębnego jednego z małżonków wartość tych nakładów określa się w ten sposób, że najpierw ustala się ułamkowy udział nakładów małżonków w wartości domu z czasu jego budowy a następnie oblicza się ten sam ułamkowy udział w wartości domu według cen rynkowych. Te zasady rozliczenia mają zastosowanie do spłaty kredytu, który został przeznaczony na budowę, rozbudowę lub remont domu postawionego na gruncie należącym do jednego z małżonków.”

W postępowaniu o podział majątku wspólnego z wniosku Krystyny B. z udziałem początkowo Zbigniewa B. a później wobec jego śmierci z udziałem spadkobierczyń, jego córek: Aleksandry B. oraz Katarzyny B., Sąd Rejonowy w S. postanowieniem z dnia 17 maja 2007 r. ustalił, że w skład majątku dorobkowego Krystyny B. oraz Zbigniewa B. wchodzą:

  • kwota 269.264,32 złotych stanowiąca równowartość nakładów na majątek odrębny uczestnika z tytułu spłaty kredytu,
  • kwota 19.673,16 złotych stanowiąca wartość nakładów na majątek odrębny uczestnika z tytułu trwałego wyposażenia domu,
  • kwota 9.100 złotych stanowiąca równowartość samochodu osobowego Ford Sierra,
  • kwota 73.765 złotych stanowiąca równowartość 38.151,72 DEM,
  • kwota 6.161,39 złotych stanowiąca równowartość 2.215,93 USD,
  • Kwota 366 złotych stanowiąca równowartość przyłącza telefonicznego

oraz dokonał podziału tego majątku w ten sposób, że wszystkie wymienione składniki majątku przyznał po połowie uczestniczkom postępowania i jak określono w postanowieniu: “tytułem wyrównania udziałów w majątku wspólnym zasądził od uczestniczek na rzecz wnioskodawczyni kwoty po 94.584,39 złotych od każdej z nich płatne jednorazowo w terminie sześciu miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia. W tym samym postanowieniu Sąd Rejonowy umorzył postępowanie w zakresie ruchomości oraz oddalił wniosek w pozostałej części.

Sąd Rejonowy oparł swe rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych:

Krystyna B. i Zbigniew B. pozostawali w związku małżeńskim od 21 lipca 1984 r. do chwili jego rozwiązania przez rozwód orzeczony wyrokiem Sądu Okręgowego w S., który uprawomocnił się do 25 kwietnia 2000 r. Zbigniew B. miał dwoje dzieci z poprzedniego małżeństwa.

Pracował jako kapitan na statkach różnych armatorów. Krystyna B. od 1992 pracuje w Wojewódzkiej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej. W 1991 r. Zbigniew B. nabył samochód Ford Sierra częściowo za pieniądze uzyskane ze sprzedaży nabytego przed ślubem samochodu marki Polonez.

Przed zawarciem związku małżeńskiego Zbigniew B. nabył działkę z niewykończonym domem za kwotę 600.000 złotych (przed denominacją). Na wykończenie domu zaciągnął kredyt w wysokości 1.400.000 złotych (przed denominacją), z którego 72.863 złotych zostało spłaconych przed zawarciem małżeństwa z wnioskodawczynią.

Z majątku dorobkowego na spłatę kredytu została przekazana kwota 1.631.821 złotych, która stanowiła 70,08 % wszystkich środków wydatkowanych na tę nieruchomość (obejmujących nadto 600.000 złotych z tytułu ceny nabycia nieruchomości oraz 72.863 złotych kredytu spłaconego przed powstaniem wspólności majątkowej małżeńskiej) o aktualnej wartości 400.000 złotych, zgodnie wskazanej przez strony.

Według ustaleń sądu, z majątku dorobkowego zostały poczynione wydatki na roboty wykończeniowe domu o łącznej wartości 19. 673,17 złotych.

Małżeństwo stron funkcjonowało do 1993 r. Na początku kwietnia 1994 r. Zbigniew B. wyprowadził się do M. W okresie od 15 grudnia 1993 r. do sierpnia 1994 r. wypłacił z kont dewizowych w Banku P. S.A. kwoty 32.151,71 DM, 6000 DM oraz 2.215,93 USD.

Pieniądze te zostały przeznaczone na uruchomienie działalności gospodarczej w M., którą uczestnik prowadził ze znajomymi. Polegała ona na prowadzeniu pizzerii “A.”. Działalność ta z czasem przestała przynosić dochody i w 1998 r. została zlikwidowana. W 1997 r. uczestnik uzyskał dochód ze swego udziału wynoszący 8.566,57 złotych.

Sąd Rejonowy oddalił wniosek wnioskodawczyni o ustalenie nierównych udziałów. Przyjął, że kredyt zaciągnięty przez uczestnika został w całości przeznaczony na wykończenie budynku na działce.

Nakłady z majątku wspólnego na nieruchomość należącą do Zbigniewa B. a obejmujące spłatę kredytu budowlanego, zostały wyliczone w odniesieniu do aktualnej wartości nieruchomości po odliczeniu wartości robót wykończeniowych sfinansowanych z bieżących dochodów i wyniosły 134.635,70 złotych dla każdego z małżonków (400.000 zł – 19.637,6 złotych = 380.326,84 zł x 70,8 % = 269.271,4: 2 = 134.635,7 zł).

 Odnośnie środków znajdujących się na kontach dewizowych wypłaconych przez Zbigniewa B. Sąd wskazał, że w tym okresie trwała wspólność majątkowa pomimo” że małżeństwo nie funkcjonowało i środki te powinny być rozliczone jako majątek dorobkowy.

Udział wnioskodawczyni z tego tytułu, według średnich kursów walut osiągnął równowartość 36.882,81 zł. Zdaniem sądu, skoro środki te zostały przeznaczone na działalność gospodarczą ich uwzględnienie zamyka kwestię rozliczeń zysków z tej działalności, tym bardziej, iż brak było dowodów stwierdzających, że zyski te były przeciętne i stanowiły dochód uczestnika, tak jak wynagrodzenie uzyskiwane w tym okresie przez wnioskodawczynię.

Postanowieniem z dnia 29 listopada 2007 r. Sąd Okręgowy w S. z apelacji uczestniczek zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że ustalił równowartość nakładów na majątek odrębny Zbigniewa B. z tytułu spłaty kredytu na kwotę 36.171,60 złotych i obniżył spłaty zasądzone od uczestniczek na rzecz wnioskodawczyni do kwot po 16.327,69 złotych.

Sąd Okręgowy wskazał, że przyjęte przez Sąd Rejonowy metoda odniesienia wartości nakładu do wartości nieruchomości nie może być zastosowana w uwarunkowaniach niniejszej sprawy, gdyż kredyt nie był przeznaczony na zakup nieruchomości, a jedynie w niewielkiej części został przeznaczony na wykończenie budynku.

Zdaniem sądu najbardziej adekwatnym sposobem ustalenia wartości nakładu w postaci spłaty kredytu było odniesienie do średniego wynagrodzenia w dacie dokonywania spłaty. W ten sposób sąd ustalił wysokość nakładów z majątku wspólnego na kwotę 36.171,60 złotych.

Jako niezasadne ocenił sąd odwoławczy zaliczenie w skład majątku wspólnego wynagrodzenia otrzymywanego przez Zbigniewa B. w okresie w 1992 i 1993 r., czyli na 8 lat przed ustaniem wspólności majątkowej małżeńskiej. Brak było bowiem podstaw do zarzucenia mu zawinionego nierozliczenia się z kwot stanowiących równowartość 38.151,72 DEM i 2.215,93 USD.

Sąd Okręgowy oddalił w całości apelację wnioskodawczyni uznając za niezasadne zaliczenie do majątku wspólnego dochodów uczestnika, jakie osiągnął na pięć lat przed ustaniem wspólności majątkowej, tym bardziej, iż wnioskodawczyni dochody uzyskiwane w tym czasie zachowała dla siebie a współmałżonek musiał się także sam utrzymać.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Na gruncie art. 45 § 1 k.r. i op. w orzecznictwie wyrażono pogląd, że w sytuacji, gdy nakłady pochodzące z majątku wspólnego zostały poczynione na budowę domu na gruncie wchodzącym w skład majątku odrębnego jednego z małżonków wartość tych nakładów określa się w ten sposób, że najpierw ustala się ułamkowy udział nakładów małżonków w wartości domu z czasu jego budowy a następnie oblicza się ten sam ułamkowy udział w wartości domu według cen rynkowych

W późniejszych orzeczeniach Sąd Najwyższy podtrzymywał ten sposób ustalenia wartości nakładów na rzecz stanowiącą majątek osobisty jednego z małżonków

Podziela go również Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym skargę kasacyjną wnioskodawczyni a wobec nieco odmiennego stanu faktycznego uznać należy, że opisane zasady rozliczenia mają zastosowanie do spłaty kredytu, który został przeznaczony na budowę, rozbudowę lub remont domu postawionego na gruncie należącym do jednego z małżonków.

Sąd drugiej instancji bezzasadnie odstąpił od tej metody ustalania wartości nakładu wskazując, że kredyt zaciągnięty przez jednego z małżonków przed powstaniem wspólności majątkowej małżeńskiej, nie był przeznaczony na zakup nieruchomości a tylko jego niewielka część została przeznaczona na wykończenie budynku.

Przedmiotem rozliczeń jest dokonana z majątku wspólnego spłata wymienionego kredytu. W tej części, w jakiej kredyt ten został przeznaczony na wykończenie budynku lub w jakikolwiek sposób wpłynął na zwiększenie wartości nieruchomości, wartość nakładów należy ustalić stosownie do wskazanej wyżej metody.

Zastosowanie innej metody ustalenia wartości nakładów z majątku wspólnego jest możliwe wobec tej części kredytu, który został wykorzystany na inne cele, nie związane z nabyciem lub zwiększeniem wartości rzeczy.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy posługując się w art. 45 pojęciami “nakładów” i “wydatków” nie określa ich desygnatów.

W piśmiennictwie przyjmuje się, że nakłady i wydatki w rozumieniu tego przepisu, obejmują wszystkie przysporzenia na rzecz jednej masy majątkowej, dokonane z uszczerbkiem dla drugiej masy majątkowej.

Podstawą przysporzenia może być czynność faktyczna jak i jakiekolwiek inne zdarzenie. Jednym z przykładów takiego przysporzenia są nakłady i wydatki z majątku wspólnego na działalność gospodarczą prowadzoną przez jednego z małżonków opartą na majątku odrębnym.

Z ustalonego w sprawie stanu faktycznego wynika, że środki zgromadzone na rachunkach bankowych w wysokości 32.151,71 DEM oraz 2.215,93 USD, przynajmniej w części, zostały przeznaczone na uruchomienie działalności gospodarczej uczestnika w M. Dlatego podstawę rozliczeń w tym zakresie – jak słusznie podnosi się w skardze kasacyjnej – stanowi art. 45 § 1 k.r. i op. nie zaś art. 415 k.c.

W skład majątku wspólnego wchodzą przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, niezależnie od tego, czy przed ustaniem wspólności małżonków pozostawali w faktycznej separacji.

Zerwanie więzi gospodarczych przez małżonków nie mających wspólnych dzieci ma jednak istotny wpływ na zakres obowiązku rozliczenia się jednego z małżonków z zużytych tylko przez niego przedmiotów – składników majątkowych w ramach roszczenia odszkodowawczego przysługującego współmałżonkowi.

Zważyć jednocześnie należy, iż zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wypadku separacji faktycznej bezdzietnych małżonków ustaje obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny.

Jeżeli ulokowane na rachunku bankowym środki stanowiące składnik majątku wspólnego zostały przeznaczone na własne, usprawiedliwione potrzeby związane z utrzymaniem jednego z małżonków, choćby zużycie tych składników w czasie trwania wspólności majątkowej nastąpiło bez zgody współmałżonka, brak jest podstaw do konstruowania na tej podstawie odpowiedzialności odszkodowawczej pomiędzy małżonkami.

Uwagi te odnoszą się do rozliczenia wynagrodzenia uczestnika otrzymywanego w okresie faktycznej separacji, której początku sąd drugiej instancji precyzyjnie nie oznaczył.

(opracowano na podstawie Postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2008 r. II CSK 203/08)

Piotr Woś

Radca Prawny/Mediator Sądowy - Prowadzę bardzo dużą ilość spraw z zakresu szeroko pojętego prawa rodzinnego. Najwięcej spośród nich oczywiście dotyczy spraw rozwodowych, choć równie spora grupa zleceń dotyczy spraw o ustalenie kontaktów, alimenty, czy też ograniczenie bądź pozbawienie władzy rodzicielskiej.

Polecane artykuły

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Back to top button
Zarządzaj plikami cookies