Równouprawnienie małżonków – ich wzajemne prawa i obowiązki
Równouprawnienie małżonków jest jednym z podstawowych założeń polskiego prawa rodzinnego i stanowi element szerszego problemu zrównania w pozycji społecznej i prawach kobiety i mężczyzny.
Orzecznictwo sądów niższych instancji w zasadzie nie wykazuje w tej dziedzinie wahań ani uchybień. Można w nim jednak dostrzec nie zawsze prawidłowe rozumienie zasady równouprawnienia, gdy chodzi o ocenę obowiązku alimentacyjnego między małżonkami.
Rzeczywisty układ stosunków w rodzinie, zwłaszcza wielodzietnej, bywa często taki, że matka przynajmniej na czas potrzebny do zapewnienia małemu dziecku specjalnej pieczy rezygnuje z pracy zarobkowej.
Ułatwiają jej to obecnie przepisy kodeksu pracy.
Z art. 23 i 27 KRO wynika, że w sytuacji takiej matka czyni zadość swemu obowiązkowi przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny przez osobiste starania o dzieci i pracę we wspólnym gospodarstwie domowym, a obowiązek dostarczania pieniężnych środków utrzymania spoczywa wówczas na mężu.
Sądy zasady tej nie kwestionują, dopóki trwa wspólne pożycie małżonków. Zdarzały się natomiast orzeczenia, w których sądy odmawiały w takiej sytuacji przyznania świadczeń alimentacyjnych żonie (zasądzając alimenty wyłącznie na rzecz dzieci), jeżeli jest ona zdolna do pracy, a wspólne pożycie ustało.
Takie stanowisko wynikało z niedoceniania osobistych starań matki o pieczę nad dziećmi.
Okoliczność, że małżonkowie zaprzestali wspólnego pożycia, nie zmienia w sposób istotny sytuacji, jeżeli dzieci pozostały przy matce i sprawuje ona nadal bezpośrednią pieczę nad nimi.
Dlatego też może ona skutecznie domagać się alimentów od męża., choćby do pracy była zdolna, jeżeli pozwala na to jego sytuacja majątkowa i zarobkowa.
Tylko wyjątkowo, gdyby zerwanie pożycia nastąpiło z wyłącznej winy żony, a zwłaszcza gdyby pozostawała ona w innym faktycznym związku, żądanie jej zasądzenia alimentów na własną rzecz mogłoby przedstawiać się jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Decyzję sąd powinien powziąć po rozważeniu całokształtu okoliczności, a zwłaszcza potrzeb każdego z małżonków i pozostałej rodziny, a także po rozważeniu czy zerwanie pożycia nie nastąpiło tylko w celu uchylenia się od skutków wydanego nakazu.
Opracowano na podstawie Uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 1976 r. III CZP 46/75