Bardzo wielu Klientów, podczas konsultacji w sprawie rozwodowej pyta: A co jeżeli mąż/żona nie zgodzi się na rozwód?!
Odpowiadam wówczas, że jest to możliwe jeżeli małżonkiem odmawiającym zgody będzie małżonek niewinny rozkładu pożycia oraz nie będzie to niezgodne z zasadami współżycia społecznego.
Odmowa wyrażenia zgody na rozwód
Odmowa wyrażenia zgody na rozwód jest uprawnieniem małżonka nie ponoszącego winy za rozkład pożycia i z zasady prowadzi do niemożności orzeczenia rozwodu. Pamiętać jednak trzeba, że odmowa nie może być narzędziem zemsty lub szykany. (V KCN 129/00 – wyrok SN)
Taka jest zasada, która wynika wprost z art. 56 § 3 KRO i stanowi, że rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód.
Wyżej opisana tzw. negatywna przesłanka rozwodu w postaci odmowy wyrażenia zgody przez małżonka niewinnego powinna odwoływać się do norm ocennych o charakterze obiektywnym, tzn. do takich, które funkcjonują w zdrowej moralnie części społeczeństwa (I CKN 569/98 – wyrok SN).
Co bardzo ważne, odmowa wyrażenia zgody na rozwód przez małżonka niewinnego rozkładu pożycia (art. 56 § 3 zdanie ostatnie KRO) korzysta z domniemania zgodności z zasadami współżycia społecznego.
Domniemanie to może być obalone przez udowodnienie konkretnych okoliczności świadczących o tym, że jest inaczej, tzn. że odmowa zgody była by niezgodna z zasadami współżycia społecznego(II CKN 956/99 – wyrok SN).
Poniżej podam kilka przykładów z orzecznictwa na okoliczności, które stanowią o tym że odmowa zgody na rozwód nie jest niezgodny z zasadami współżycia społecznego.
Odmowa zgody na rozwód ze względu na zasadę trwałości małżeństwa.
Ze względu na trwałość małżeństwa jako istotną jego cechę w braku małoletnich dzieci małżonka winnego, nad którymi sprawuje on opiekę, odmowa zgody na rozwód małżonka niewinnego poczuciem rzeczywistej krzywdy, nie jest sprzeczna z zasadami współżycia w rozumieniu art. 56 § 3 KRO. (I CKN 539/97 – wyrok SN)
Odmowa zgody na rozwód motywowana dobrem dzieci
Brak jest podstaw do zakwalifikowania odmowy zgody na rozwód motywowanej względami dotyczącymi sytuacji (dobra) dzieci jako zachowania sprzecznego z zasadami współżycia społecznego. (III CKN 118/98 – wyrok SN)
Odmowa zgody na rozwód ze względów religijnych
Odmowa małżonka zgody na rozwód ze względów religijnych nie może być uznana za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego (art. 56 § 3 KRO). (I ACa 290/99 – wyrok SA)
Nie można podzielić stanowiska, że motywy moralne i religijne odmowy zgody na rozwód są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Argument, że osoba wierząca i rozwiedziona bez swej winy, nie jest dyskryminowana w wykonywaniu praktyk religijnych nie uzasadnia uznania odmowy zgody na rozwód za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. (II CKN 292/97 – wyrok SN)
Odmowa zgody na rozwód ze względu na trudną sytuacja życiowa małżonka niewinnego rozkładu pożycia
Nie można – także ze względu na kształtowanie się ocen moralnych i opinii społecznej – dopuścić do tego, ażeby małżonek winny rozkładu małżeństwa samowolnie zrywał węzeł małżeński, krzywdząc współmałżonka, który winy w tej mierze nie ponosi, a na rozwód się nie zgadza.
Szczególnie drastyczne i nie do zaakceptowania byłoby takie zrywanie małżeństwa w razie, gdy współmałżonek jest w trudnej sytuacji życiowej, bytowej i zdrowotnej. (II CKN 109/97 – wyrok SN)
