Rozstanie rodziców to nie tylko emocjonalne przeżycie dla obu stron, ale przede wszystkim zmiana w codziennym życiu dziecka. Nawet jeśli rodzice formalnie dzielą władzę rodzicielską, to w praktyce kontakt jednego z nich – najczęściej ojca – z dzieckiem bywa ograniczany lub utrudniany. W świadomości społecznej i niekiedy w praktyce sądowej nadal funkcjonuje stereotyp matki jako „ważniejszego” opiekuna, co może prowadzić do nierównego traktowania ojców w walce o prawo do kontaktów. Czy rzeczywiście ojcowie mają mniejsze szanse? Jak bronić swoich praw? Jakie środki prawne przewiduje polskie prawo?
Czym są kontakty z dzieckiem?
Kontakty z dzieckiem to nie tylko odwiedziny czy wyjścia na spacer. Prawo rodzinne definiuje kontakty szeroko – obejmują one spotkania, rozmowy telefoniczne, komunikację elektroniczną, korespondencję, a także możliwość zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu, np. na wakacje czy ferie.
Kontakty są odrębnym uprawnieniem od władzy rodzicielskiej – nawet jeśli jeden z rodziców został jej pozbawiony lub jego wykonywanie ograniczono, nadal ma prawo (i obowiązek) utrzymywania kontaktów z dzieckiem, chyba że sąd je ograniczy lub zakaże, gdy leży to w interesie dziecka.
Czy ojcowie mają równe prawa do kontaktów?
Formalnie – tak. Polskie prawo nie rozróżnia rodziców pod względem płci, a dobro dziecka jest nadrzędnym kryterium, które sąd bierze pod uwagę przy ustalaniu kontaktów. Zgodnie z art. 113 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, dziecko ma prawo do kontaktów z obojgiem rodziców, a rodzice mają prawo i obowiązek utrzymywać te kontakty.
W praktyce jednak bywa różnie. Większość dzieci po rozwodzie zamieszkuje z matką, co skutkuje tym, że ojciec staje się rodzicem „weekendowym”. Kontakty bywają ograniczane do jednego-dwóch weekendów w miesiącu, co z czasem prowadzi do osłabienia więzi emocjonalnej, a czasem wręcz do jej zerwania.
Nie pomaga fakt, że niektóre matki utrudniają wykonywanie kontaktów, nie stosują się do postanowień sądu, zmieniają plany dziecka w dni przewidziane na spotkania, a nawet manipulują dzieckiem, nastawiając je przeciwko ojcu.
Jakie problemy najczęściej napotykają ojcowie?
Ojcowie walczący o kontakty z dzieckiem często zgłaszają:
- utrudnianie lub uniemożliwianie kontaktów przez matkę,
- przekładanie, skracanie lub odwoływanie spotkań bez ważnego powodu,
- odmowę wydania dziecka w terminach ustalonych przez sąd,
- przekazywanie dziecku negatywnych opinii o ojcu,
- przeprowadzkę matki z dzieckiem do innego miasta lub kraju bez zgody ojca,
- manipulowanie dzieckiem, aby nie chciało spotykać się z ojcem.
To wszystko prowadzi do sytuacji, w której ojciec ma formalne prawo, ale nie ma realnej możliwości korzystania z kontaktów z dzieckiem.
Jak bronić praw ojca?
Prawo przewiduje kilka narzędzi, które umożliwiają ojcu walkę o realizację jego prawa do kontaktów z dzieckiem:
- Postanowienie sądu o kontaktach
Jeśli rodzice nie potrafią sami ustalić zasad kontaktów, ojciec może wystąpić do sądu o uregulowanie kontaktów. Sąd wyda postanowienie, w którym szczegółowo określi:
- dni i godziny spotkań,
- miejsce odbioru i zdania dziecka,
- możliwość zabierania dziecka poza miejsce zamieszkania,
- kontakty telefoniczne i online.
Posiadanie sądowego postanowienia jest kluczowe – bez niego trudno egzekwować swoje prawa.
- Egzekucja kontaktów przez komornika
Jeśli matka nie stosuje się do postanowienia sądu i utrudnia kontakty, ojciec może złożyć wniosek do sądu o zagrożenie jej nakazaniem zapłaty sumy pieniężnej za każdy przypadek niewykonania kontaktu (art. 598^15 k.p.c.).
Jeśli matka mimo to nadal utrudnia kontakty, sąd może nakazać zapłatę tej kwoty, a ojciec może dochodzić jej egzekucji. To rozwiązanie dyscyplinujące – choć nie przywróci utraconego spotkania, może zniechęcić drugiego rodzica do dalszego łamania orzeczeń.
- Wniosek o zmianę miejsca zamieszkania dziecka
Jeśli matka uporczywie utrudnia kontakty, ojciec może rozważyć wystąpienie o zmianę miejsca zamieszkania dziecka i powierzenie mu opieki. W takim wniosku trzeba jednak wykazać, że matka swoim zachowaniem działa przeciwko dobru dziecka – np. uniemożliwia mu kontakt z drugim rodzicem, manipuluje, nie respektuje wyroków sądu.
Sąd nie zmieni miejsca zamieszkania dziecka wyłącznie dlatego, że matka nie wykonuje kontaktów – potrzebne są dowody szerszego działania na szkodę dziecka.
- Mediacja i porozumienie rodzicielskie
Jeśli konflikt nie jest jeszcze zbyt głęboki, warto spróbować mediacji. Mediator może pomóc rodzicom wypracować porozumienie rodzicielskie, w którym szczegółowo ustalą zasady kontaktów. Ugoda zawarta przed mediatorem i zatwierdzona przez sąd ma moc orzeczenia sądowego i może być egzekwowana.
Jak przygotować się do walki o kontakty?
Aby skutecznie bronić swoich praw, ojciec powinien:
- zbierać dowody na swoje zaangażowanie (zdjęcia, wiadomości, potwierdzenia odbioru dziecka, świadków),
- prowadzić korespondencję pisemną z matką (SMS-y, e-maile) – będzie to dowód komunikacji i prób uzgodnień,
- dokumentować sytuacje, w których matka uniemożliwia kontakt (np. nagrania rozmów przy odbiorze dziecka, pisemne odmowy),
- korzystać z pomocy prawnika – prawo rodzinne jest złożone, a skuteczna argumentacja wymaga wiedzy i doświadczenia.
Stereotypy a rzeczywistość
Choć prawo formalnie nie rozróżnia ojca i matki, w praktyce nadal zdarza się, że ojciec musi „udowadniać” swoją wartość jako rodzica. Stereotypy o matce jako „naturalnej opiekunce” są nadal obecne, a ojciec bywa postrzegany jako mniej ważny w wychowaniu.
Jednak zmieniające się orzecznictwo i rosnąca świadomość prawna pokazują, że aktywny, zaangażowany ojciec ma realne szanse na egzekwowanie swoich praw – jeśli potrafi je udokumentować i wykazać przed sądem.
Ojciec ma równe prawa do kontaktów z dzieckiem, ale ich realizacja wymaga czasem determinacji i działań prawnych. Utrudnianie kontaktów przez drugiego rodzica nie oznacza bezsilności – prawo przewiduje skuteczne mechanizmy ochrony tych praw, od postanowień sądu, przez egzekucję, aż po możliwość zmiany miejsca zamieszkania dziecka.
Każda sytuacja jest inna – jeśli zmagasz się z problemem ograniczania lub utrudniania kontaktów z dzieckiem, zapraszam do kontaktu z moją kancelarią. Oferuję wsparcie na każdym etapie postępowania – od doradztwa, przez reprezentację w sądzie, aż po pomoc w egzekucji kontaktów. Razem zadbamy o Twoje prawa i dobro dziecka.
