Kryptowaluty i NFT w podziale majątku – wyzwania nowoczesnego prawa rodzinnego
Podział majątku wspólnego po rozwodzie jeszcze do niedawna kojarzył się przede wszystkim z podziałem mieszkania, samochodu, oszczędności czy udziałów w firmie. Jednak współczesne małżeństwa coraz częściej inwestują nie tylko w klasyczne aktywa, ale również w cyfrowe dobra, takie jak kryptowaluty czy NFT (tokeny niewymienialne). To rodzi pytania: jak wycenić takie składniki majątku? Czy w ogóle podlegają one podziałowi? Jak udowodnić ich istnienie i wartość? I co zrobić, jeśli jeden z małżonków próbuje je ukryć?
Polski kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zawiera wprost przepisów o podziale kryptowalut czy tokenów NFT, ale nie oznacza to, że nie podlegają one ogólnym zasadom. Wspólność majątkowa obejmuje bowiem wszystkie przedmioty i prawa majątkowe nabyte w czasie jej trwania, niezależnie od formy i miejsca przechowywania. Tym samym zarówno bitcoin kupiony na giełdzie, jak i unikalny token NFT nabyty w czasie trwania małżeństwa z majątku wspólnego powinny zostać objęte podziałem po rozwodzie.
Największe wyzwanie w tego typu sprawach stanowi udowodnienie, że takie aktywa w ogóle istnieją i że zostały nabyte w trakcie trwania wspólności majątkowej. Kryptowaluty są zdecentralizowane, co oznacza brak instytucji, która prowadzi ich rejestr w sposób oficjalny, a NFT często przechowywane są w prywatnych portfelach cyfrowych, do których nie ma dostępu żadna instytucja kontrolna. Dla sądu oznacza to konieczność weryfikacji, czy dany małżonek faktycznie posiada określone środki w kryptowalutach lub tokenach, a także czy rzeczywiście nabył je w czasie trwania małżeństwa.
Kluczową rolę w takich sprawach odgrywają dowody — wyciągi z giełd kryptowalutowych, zrzuty ekranu z portfela, potwierdzenia transakcji w blockchainie, korespondencja mailowa czy chociażby historia przelewów bankowych, z których można wywnioskować zakup kryptowalut. Jeżeli drugi małżonek odmawia współpracy i nie ujawnia haseł do portfela, sąd może zobowiązać go do przedstawienia stosownej dokumentacji, a w wyjątkowych przypadkach skorzystać z opinii biegłego z zakresu informatyki lub rynków cyfrowych.
Wycena kryptowalut i NFT również nie należy do łatwych. Ich wartość jest bardzo zmienna, nie ma stabilnego kursu, a dodatkowo NFT jako tokeny unikatowe są warte dokładnie tyle, ile rynek jest gotów za nie zapłacić w danym momencie. Sąd, dzieląc majątek, powinien ustalić wartość takich aktywów na dzień dokonywania podziału, ale często w praktyce korzysta się z biegłych, którzy potrafią oszacować ich wartość w sposób najbardziej prawdopodobny na potrzeby podziału. W przypadku NFT problem może być jeszcze większy — wiele tokenów nie ma żadnego obrotu na rynku wtórnym, więc ich wycena bywa czysto hipotetyczna.
Jeżeli małżonek próbuje ukryć kryptowaluty lub NFT, sprawa dodatkowo się komplikuje. Technologia blockchain daje dużą anonimowość, ale nie całkowitą. Transakcje są bowiem publiczne i możliwe do prześledzenia w historii łańcucha bloków, choć przypisanie ich do konkretnej osoby często wymaga zaawansowanych analiz. Jeżeli druga strona ma dowody, że mąż lub żona inwestowali w kryptowaluty, a tych środków nie uwzględniają przy podziale majątku, warto zwrócić się do sądu o zobowiązanie ich do ujawnienia portfeli i historii transakcji. Odmowa może zostać potraktowana przez sąd niekorzystnie przy rozstrzyganiu wątpliwości co do rozmiaru majątku wspólnego.
W praktyce coraz częściej zdarza się, że strony same decydują się polubownie rozliczyć kryptowaluty, ustalając, że jedna osoba zachowuje cyfrowe aktywa, a druga w zamian otrzymuje równowartość w złotych albo innej części majątku, np. udziału w nieruchomości. Takie rozwiązanie często jest bardziej praktyczne niż fizyczny podział tokenów czy przelew kryptowalut, zwłaszcza jeśli tylko jeden z małżonków potrafi nimi sprawnie zarządzać.
Nie można także zapominać o kwestiach podatkowych. Podział majątku jako taki nie powoduje opodatkowania, ale dalsze dysponowanie kryptowalutami może już mieć skutki fiskalne, zwłaszcza jeśli byłyby zbywane po upływie krótkiego czasu od podziału. Warto omówić te zagadnienia z doradcą podatkowym przed dokonaniem rozliczeń, aby uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek ze strony urzędu skarbowego.
Podsumowując, kryptowaluty i NFT są jak najbardziej składnikami majątku wspólnego, jeżeli zostały nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej, i mogą podlegać podziałowi w razie rozwodu. Jednak wymagają szczególnej ostrożności, starannego zbierania dowodów i często wsparcia ekspertów — zarówno informatyków, jak i biegłych rzeczoznawców czy doradców podatkowych. Osoby, które planują rozwód i wiedzą, że w majątku znajdują się takie nowoczesne aktywa, powinny skonsultować się z prawnikiem mającym doświadczenie w cyfrowych walutach oraz przygotować się na wykazanie źródeł ich pochodzenia i aktualnej wartości. To pozwoli przejść przez proces podziału majątku sprawniej i bez dodatkowych konfliktów.
