Dyskryminacja przy rozstrzyganiu o opiece nad dzieckiem – czy ojciec ma równe szanse w sądzie?

Kwestia opieki nad dzieckiem po rozwodzie lub rozstaniu rodziców budzi wiele emocji i niejednokrotnie prowadzi do długotrwałych sporów sądowych. W Polsce obowiązuje zasada, zgodnie z którą władza rodzicielska powinna być sprawowana przez oboje rodziców w równym zakresie, a sąd powinien podejmować decyzje kierując się przede wszystkim dobrem dziecka. Jednak w praktyce ojcowie często napotykają na trudności w uzyskaniu pełnej lub nawet naprzemiennej opieki nad dzieckiem. Czy rzeczywiście istnieje dyskryminacja ojców przy rozstrzyganiu o władzy rodzicielskiej i opiece nad dzieckiem?

Jakie są podstawowe zasady dotyczące opieki nad dzieckiem w polskim prawie?

Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi, że po rozwodzie lub rozstaniu rodziców sąd może:

• pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom,
• powierzyć wykonywanie władzy jednemu z rodziców, ograniczając władzę drugiemu,
• pozbawić jednego lub oboje rodziców władzy rodzicielskiej w sytuacjach skrajnych.

Decydując o formie opieki, sąd kieruje się dobrem dziecka, co oznacza, że bierze pod uwagę jego więź emocjonalną z każdym z rodziców, dotychczasowy sposób sprawowania opieki, warunki życiowe oraz zdolność do zapewnienia stabilności i bezpieczeństwa.

Zasadą jest, że dziecko ma prawo do kontaktów z obojgiem rodziców, nawet jeśli mieszka na stałe u jednego z nich. W Polsce coraz częściej mówi się także o opiece naprzemiennej, czyli rozwiązaniu, w którym dziecko spędza równą ilość czasu z każdym z rodziców (np. tydzień u ojca, tydzień u matki).

Czy ojcowie mają równe szanse na uzyskanie opieki nad dzieckiem?

W teorii ojcowie powinni mieć równe szanse na uzyskanie opieki nad dzieckiem. Jednak praktyka sądowa pokazuje, że wciąż przeważają wyroki, w których dzieci zostają pod opieką matki, a ojciec otrzymuje prawo do kontaktów i obowiązek alimentacyjny.

Istnieje kilka powodów, dla których ojcowie mogą czuć się dyskryminowani w procesie decyzyjnym:

1. Tradycyjne podejście do ról rodzicielskich – Sądy często opierają się na przekonaniu, że to matka jest głównym opiekunem dziecka, zwłaszcza jeśli to ona sprawowała codzienną opiekę w trakcie małżeństwa.
2. Więź emocjonalna i przywiązanie – Często argumentuje się, że dziecko jest bardziej związane z matką, zwłaszcza gdy jest małe. Sądy mogą uznawać, że nagłe przeniesienie dziecka do ojca mogłoby zaburzyć jego stabilność emocjonalną.
3. Postawy społeczne – Wciąż pokutuje przekonanie, że rola ojca sprowadza się głównie do zapewnienia środków finansowych, podczas gdy matka odpowiada za wychowanie.
4. Niedocenianie opieki naprzemiennej – Choć w wielu krajach europejskich opieka naprzemienna staje się standardem, w Polsce wciąż nie jest to rozwiązanie stosowane powszechnie.

Jakie argumenty mogą zwiększyć szanse ojca na uzyskanie opieki nad dzieckiem?

Ojciec, który chce walczyć o prawo do opieki nad dzieckiem, powinien przygotować się do postępowania sądowego i przedstawić dowody świadczące o tym, że jego udział w wychowaniu dziecka jest równoważny lub bardziej korzystny niż opieka matki. Kluczowe będą:

• Dotychczasowe zaangażowanie w wychowanie dziecka – ojciec, który aktywnie uczestniczył w życiu dziecka, ma większe szanse na pozytywne rozstrzygnięcie sądu.
• Stabilna sytuacja życiowa i mieszkaniowa – ważne jest wykazanie, że ojciec ma odpowiednie warunki do zapewnienia dziecku opieki (stałe dochody, mieszkanie, bliskość szkoły i placówek edukacyjnych).
• Opinia biegłego psychologa – sąd często zasięga opinii specjalisty, który ocenia relacje dziecka z rodzicami i wydaje rekomendację co do opieki. Warto zadbać o to, by psycholog miał pełny obraz sytuacji i nie opierał się jedynie na relacji jednego z rodziców.
• Świadkowie – nauczyciele, opiekunki, członkowie rodziny mogą zaświadczyć o zaangażowaniu ojca w wychowanie dziecka.
• Złożenie wniosku o opiekę naprzemienną – jeśli ojciec chce mieć równe prawa do opieki, warto zawnioskować o ten model sprawowania opieki.

Czy sytuacja ojców w sądach ulega zmianie?

W ostatnich latach świadomość dotycząca praw ojców zaczęła rosnąć, a sądy coraz częściej rozważają inne niż tradycyjne modele opieki nad dzieckiem. Wzrasta liczba orzeczeń dotyczących opieki naprzemiennej, a ojcowie coraz częściej angażują się w wychowanie dziecka na równi z matkami.

Zmieniają się także regulacje prawne. W 2022 roku w Polsce rozpoczęto prace nad projektem dotyczącym opieki naprzemiennej, który zakładał wprowadzenie jej jako domyślnej formy opieki po rozwodzie, jeśli nie ma przeciwwskazań do jej zastosowania. Choć wciąż nie jest to obowiązujący standard, coraz więcej sądów uznaje, że dziecko ma prawo do równego kontaktu z obojgiem rodziców.

Choć polskie prawo zakłada równość rodziców w sprawowaniu władzy rodzicielskiej, w praktyce ojcowie często napotykają trudności w uzyskaniu pełnej opieki nad dzieckiem. Wciąż dominuje model, w którym dziecko pozostaje z matką, a ojciec otrzymuje ograniczone prawo do kontaktów.

Aby zwiększyć swoje szanse na uzyskanie równej opieki, ojciec powinien wykazać, że jego rola w wychowaniu dziecka jest kluczowa, a warunki, które oferuje, sprzyjają jego rozwojowi. Warto również zwrócić uwagę na postępujące zmiany w orzecznictwie, które coraz częściej uwzględniają prawa ojców oraz korzyści płynące z opieki naprzemiennej.

Jeśli ojciec uważa, że jego prawa są niesłusznie ograniczane, warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w sprawach rodzinnych i rozważyć podjęcie kroków prawnych w celu uregulowania opieki nad dzieckiem w sposób sprawiedliwy i korzystny dla jego dobra.