Obniżenie alimentów – czy zmiana pracy bądź porzucenie pracy może uzasadniać zmianę alimentów?

Odpowiedź na to pytanie znajdziemy dość szybko w art. 136 KRO

„Jeżeli w ciągu ostatnich trzech lat przed sądowym dochodzeniem świadczeń alimentacyjnych osoba, która była już do tych świadczeń zobowiązana, bez ważnego powodu zrzekła się prawa majątkowego lub w inny sposób dopuściła do jego utraty albo jeżeli zrzekła się zatrudnienia lub zmieniła je na mniej zyskowne, nie uwzględnia się wynikłej stąd zmiany przy ustalaniu zakresu świadczeń alimentacyjnych.”

Do szerszego objaśnienia przesłanek zawartych w wyżej wskazanym przepisie odsyłam do niżej zaprezentowanego komentarza do art. 136 kro pod red. Osajda 2020, wyd. 8/J. Pawliczak

„Przewidziane w art. 136 KRO pojęcie “zatrudnienie” należy w obecnych warunkach społeczno-gospodarczych rozumieć elastycznie. Jest to każda forma prowadzenia działalności zarobkowej (w tym gospodarczej), bez względu na jej podstawę prawną (np. umowa o pracę, zlecenie, dzieło, tzw. kontrakt menadżerski).

Wykładając komentowany artykułu należy brać pod uwagę, że ma on na celu między innymi utrudnienie zobowiązanemu unikania świadczenia alimentów przez ucieczkę w tzw. szarą strefę lub niewykazywanie rzeczywistych dochodów.

W przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, przez jego “zrzeczenie się” należy rozumieć zarówno wypowiedzenie przez zobowiązanego umowy o pracę, jak i danie podstaw do wypowiedzenia tej umowy przez pracodawcę z winy pracownika.

Jeżeli dokonane przez pracodawcę wypowiedzenie nie jest spowodowane zachowaniem dłużnika albo jest decyzją względem jego zachowania nieadekwatną, art. 136 KRO nie znajduje zastosowania.

Zmiana zatrudnienia “na mniej zyskowne” to podjęcia gorzej płatnej pracy zarówno w innym przedsiębiorstwie, jak i u dotychczasowego pracodawcy.

Komentowany przepis znajduje zastosowanie, gdy dłużnik alimentacyjny bez ważnego powodu “zlikwiduje prowadzoną przez siebie firmę, zaprzestanie de facto działalności w obrocie, ograniczy liczbę przyjmowanych zamówień”

“Ważnym powodem” zrzeczenia się zatrudnienia lub zmiany zatrudnienia na mniej zyskowne może być – w danych okolicznościach – pogorszenie się stanu zdrowia zobowiązanego, utrata kwalifikacji, konieczność zmiany miejsca zamieszkania, perspektywa upadłości przedsiębiorstwa itp.

Ocena zaistnienia “ważnego powodu” zależy od tego, “czy przyczyna zmiany lub zaniechania zatrudnienia sama przez się lub w powiązaniu z innymi okolicznościami usprawiedliwia zmniejszenie zakresu obowiązku alimentacyjnego lub przerzucenie go w całości lub w części na inne osoby współzobowiązane do alimentacji lub zobowiązane dopiero w dalszej kolejności.

Jest rzeczą oczywistą, że ważnym powodem. jest np. utrata sił, kwalifikacji, zdolności do zajmowanego dotychczas stanowiska lub dotychczasowego sposobu zarobkowania. Nie będą natomiast ważnym powodem przejściowe trudności lub nawet trwałe, jeżeli nie powodują poważnej szkody w osobistych dobrach zobowiązanego”.

Zaprzestanie pracy zarobkowej dla studiów wyższych może wchodzić w rachubę jako ważny powód. Ale tylko wówczas, gdy nie pociągnie to za sobą dotkliwego uszczerbku dla uprawnionego do alimentacji i nie będzie stanowić takiego dodatkowego obciążenia innych zobowiązanych, któremu nie są w stanie sprostać.

Okoliczności, w których niejednokrotnie zastosowanie znajduje art. 136 KRO, obrazuje sprawa rozstrzygnięta wyr. SO w Nowym Sączu.

W wyroku tym ustalono, że “Przed wniesieniem powództwa o obniżenie alimentów powód zlikwidował działalność gospodarczą, zarejestrował się jako bezrobotny i oficjalnie nie posiada żadnych dochodów.

(…) Zważywszy na treść zacytowanych wyżej art. 136 i 138 k.r.o. oraz obowiązującą w procesie zasadę, że ciężar wykazania faktów spoczywa na osobie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne należy stwierdzić, że warunkiem uwzględnienia powództwa głównego było udowodnienie przez powoda, że zlikwidowanie działalności gospodarczej było konieczne z uwagi na brak zleceń (brak pracy do wykonania).

Innymi słowy powód winien był wykazać, że zlikwidował działalność z przyczyn obiektywnych, którym nie zawinił.

Okoliczności te nie zostały wykazane. (…) Jeśli rzeczywiście jako elektryk nie jest w stanie zarobić na utrzymanie swoje i dzieci, to winien podjąć się również innego zatrudnienia, chociażby jako niewykwalifikowany pomocnik budowlany. Jest przecież osobą młodą i zdolną do pracy.

Może też postarać się o dodatkowe kwalifikacje (kursy zawodowe itp.). Dokumenty przedłożone przez powoda do akt a dotyczące jego sytuacji materialnej są zupełnie niewiarygodne.

Z dowodów tych wynika bowiem, że powód od stycznia 2012 r. nie osiąga żadnych dochodów a mimo to do końca grudnia 2012 r. utrzymywał się i opłacał alimenty.

Fakt, że powód pracuje i osiąga dochody wynika chociażby z jego zeznań. Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że powództwo o obniżenie alimentów w żadnej części nie zasługiwało na uwzględnienie i w tym zakresie zarzuty apelacji okazały się zasadne”.

“Istnienie ważnego powodu do zmiany zatrudnienia na mniej zyskowne powodującej zmniejszenie się zarobków zobowiązanego do alimentacji może stanowić podstawę do żądania obniżenia alimentów na podstawie art. 138 KRO, chyba, że pogorszeniu się sytuacji zarobkowej zobowiązanego do alimentacji odpowiada równoznaczny wzrost potrzeb uprawnionych do alimentacji, a zasądzone na rzecz uprawnionych alimenty nie przekraczają możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego” (tak wyr. SN z 12.3.1973 r., III CRN 6/73, Legalis).